Pojedyncza cząstka α jest jądrem helu. Składa się z 2 protonów i 2 neutronów.
Promieniowanie α jest promieniowaniem jonizującym a to oznacza to, że po przejściu przez substancję wywołuje jonizację obojętnych elektrycznie atomów. Cząstki α powstają w wyniku rozpadów alfa pewnych izotopów. Cząstki α w powietrzu mają zasięg kilku centymetrów. Zasięg ten zależy od energii cząstek (dla energii 10 MeV wynosi około 10 cm). W materiałach o większej gęstości (np. w skórze człowieka) zasięg jest rzędu milimetrów. Cząstki α jonizują wielokrotnie silniej niż kwanty γ czy elektrony. Przykładowo: dla tej samej dawki pochłoniętej promieniowania, dawka równoważna jest dla cząstek α 20 razy większa niż dla fotonów czy elektronów.
Jak uchronić się przed promieniowaniem α? Ze względu na niewielki zasięg cząstek wystarczającym zabezpieczeniem przed napromieniowaniem są rękawice, manipulatory, okulary ochronne itp. Izotopy alfapromieniotwórcze są niebezpieczne w przypadku wchłonięcia drogą pokarmową bądź oddechową. Izotopy te często mają długi czas połowicznego zaniku (rządu setek lat), a mogą gromadzić się np. w kościach. Dlatego wchłonięty izotop długo oddziałuje na organizm. Dodatkowo promieniowanie, ze względu na niewielki zasięg, jest w całości pochłaniane. Niektóre z izotopów alfapromieniotwórczych (np. polon, pluton) są truciznami. Aby zapobiec skażeniu, podczas pracy ze źródłami alfapromieniotwórczymi obowiązuje kategoryczny zakaz jedzenia, picia i palenia.
Warto pamiętać, zwłaszcza podczas projektowania osłon dla źródeł promieniotwórczych, że podczas rozpadu wiele izotopów alfapromieniotwórczych generuje także kwanty γ, które mają znacznie większy zasięg. Ale o tym – w kolejnym wpisie.
